In het boek Wereldkampioen 2003 uit 1937 komt een scène voor waarin detective Vreeze, de hoofdpersoon in het verhaal, zich voordoet als een vertegenwoordiger van een papierhandel. Hij maakt daarvoor dankbaar gebruik van een z.g. klanklint, want hij weet niks van papier.
Bladzijde 113: Een stem begint te spreken. Nee! Het is niet de stem van detective Vreeze. Het is een geconserveerde stem, de hulp van den papierman nummer drie.
De éérste vertegenwoordiger van de fabrieken te Vleuten neemt het woord. Niet in persoon. Maar via een klanklint. En een klein mechaniekje.
Moderne verkooppractijk! Voor ’t eerst toegepast omstreeks 1935. Toendertijd al als ‘tè modern’ gesneuveld.

Dat kwam me bekend voor, maar waarvan? En ineens schoot het me te binnen: de film Modern Times (1936) van Charles Chaplin.
In die film probeert een vertegenwoordiger een fabrieksdirecteur een machine aan te praten die de arbeiders hun eten kan voeren, zodat deze gewoon door kunnen blijven werken.
Ook deze vertegenwoordiger doet niet zelf het woord, maar laat dat over aan een grammofoon (o.i.d.).
Ik ga er vanuit dat Roggeveen het idee van het klanklint heeft overgenomen uit deze film, enerzijds als eerbetoon aan Chaplin, met de opmerking ‘tè modern’ als verwijzing.
En anderzijds natuurlijk omdat het gebruik van het klanklint noodzakelijk is in het verhaal. Want hoe had Vreeze zich anders voor kunnen doen als vertegenwoordiger van de papierhandel?
Om niet van plagiaat beschuldigd te worden, verwijst Roggeveen hier naar de film, maar dat doet hij ook verderop in het boek.
Bladzijde 122: Detective Vreeze zit in de Cineac aan de Joh. Kievietlaan. ’t Is een z.g. avant-garde-Cineac, die films vertoont welke in vroegere jaren zéér kunstzinnig en vooruitstrevend werden genoemd en veel opgang maakten. (…)
Het programma is bijna afgelopen. Er heeft een vreemd mannetje met grote schoenen aan en een bolhoedje op over ’t doek gelopen: Charles Chaplin.

donderdag 7 januari 2010